Wat is het achtvelden instrument?
Het achtvelden instrument is door Kessels in 1996 ontwikkeld om een kader voor leertrajecten in organisaties te bieden. Het instrument biedt handvatten om leertrajecten gerichter in te vullen. Managers en medewerkers worden door middel van het instrument gestimuleerd om antwoord te geven op de vragen: wat wil je bereiken en wanneer ben je tevreden? Dit leidt tot ontwerp- en evaluatiecriteria. Hieronder worden de twee vragen verder toegelicht.
Wat wil je bereiken?
Voor de effectiviteit van een leertraject is het belangrijk om vooraf na te denken over de beoogde resultaten. Het achtvelden instrument onderscheidt vier niveaus om een organisatiedoel te vertalen naar een leertraject: doel, werksituatie, vaardigheden en leersituatie.
De eerste stap in het vormgeven van een leertraject is het probleem vertalen naar een organisatiedoel. Belangrijk is dat deze doelen geformuleerd zijn in organisatietermen. Vervolgens moet inzichtelijk worden gemaakt hoe de werksituatie eruit ziet wanneer het beoogde organisatiedoel is bereikt. Wanneer duidelijk is welke veranderingen er in de werksituatie moeten plaatsvinden kan er nagedacht worden over de vaardigheden die hiervoor nodig zijn. Als laatste wordt de leersituatie gepland.
Wanneer ben je tevreden?
Voor het beantwoorden van deze vraag onderscheidt het achtvelden instrument ook vier niveaus: proces, leerresultaten, functioneren en impact. Het invullen van deze niveaus leidt tot concrete criteria voor het evalueren van leertrajecten.
Op procesniveau stelt de manager zichzelf de vraag of de leersituatie geschikt is voor het bereiken van de beoogde doelen. Voor het antwoord kan hij feedback vragen van deelnemers of de situatie observeren. Bij leerresultaten staat de vraag centraal of de deelnemers de benodigde vaardigheden op het vereiste niveau beschikken. Daarnaast of een vaardigheid correct of incorrect wordt uitgevoerd, De criteria op het niveau van functioneren zijn gericht op de werksituatie. Zijn er veranderingen in de werksituatie en wordt het geleerde toegepast? Tot slot moet er nagedacht worden over de impact. Heeft de verandering in de werksituatie geleid tot het bereiken van het organisatiedoel.
Het belang van het achtvelden instrument
Het vooraf formuleren van ontwerp- en evaluatiecriteria heeft een positief effect op leertrajecten. Anders kan namelijk de kans ontstaan dat het leertraject niet aansluit bij het organisatiedoel en wordt hier achteraf pas bij stil gestaan. Hieronder worden de niveaus van het instrument weergegeven.